Estratexias municipais contra a SOIDADE non escollida
- Diego Parajó Naveira
- 1 mar
- 3 Min. de lectura
Actualizado: hace 3 días
Concello de Paderne – Diagnose e propostas para un modelo comunitario de coidados.
O proxecto Loita contra a soidade non desexada, desenvolvido polo Concello de Paderne coa asistencia técnica de XENEME, forma parte do Programa da Deputación da Coruña para o Envellecemento Activo e a Soidade Non Desexada.
O seu obxectivo é analizar, comprender e abordar a soidade desde unha perspectiva integral, xerando un modelo de intervención adaptado á realidade dun municipio pequeno, rural e envellecido coma Paderne.
Contexto e demanda inicial
O concello enfróntase a un forte proceso de envellecemento e despoboamento —o 33% da poboación ten máis de 65 anos—, o que xera situacións de illamento social e vulnerabilidade.
Ante esta realidade, a administración local impulsou un proceso de diagnose participativa que permitise identificar as causas, efectos e posibles solucións á soidade non desexada, integrando a visión do persoal técnico municipal, a veciñanza e os negocios locais.
A iniciativa buscaba formular unha estratexia local sostible, centrada en tres eixos:
Prevención – sensibilización, detección temperá e apoio comunitario.
Acompañamento – intervención social e psicosocial de proximidade.
Participación – creación de redes veciñais e espazos de encontro.
Fundamentación e enfoque
A diagnose partiu dun proceso metodolóxico de investigación-acción, combinando análise documental, entrevistas, grupos de diálogo e sesións participativas.
O enfoque de XENEME baseouse en seis principios:
Participación activa da comunidade local.
Intervención integral, combinando dimensións sociais, psicosociais e culturais.
Escala humana e proximidade, adaptada á realidade rural.
Enfoque Hard–Soft–Org–Net–Com–Fin–Trans, que permite estruturar as accións en equipamentos, programas, equipos, redes, comunicación, financiamento e transversalidade.
Aprendizaxe colectiva e corresponsabilidade.
Adaptabilidade, para garantir a continuidade das accións no tempo.
Solución proposta por XENEME
O traballo de XENEME estruturouse en tres fases complementarias:
Investigación e recollida de datos
Análise demográfica e social.
Entrevistas a axentes clave (farmacias, negocios, servizos sociais).
Diagnose participativa cos técnicos municipais.
Documentación e análise comparativa
Revisión de boas prácticas en Galicia e España (Coruña Acompaña, Plan de Vimianzo, Rede de Municipios contra a Soidade).
Identificación de modelos comunitarios de coidados e acompañamento.
Proposta de melloras e accións priorizadas
Definición dun mapa de accións clasificadas segundo o modelo Hard–Soft–Org–Net–Com–Fin–Trans.
Priorización colectiva das medidas en función da súa viabilidade a curto, medio e longo prazo, mediante a xornada municipal celebrada en febreiro de 2025.
Accións priorizadas pola comunidade
Durante a xornada de febreiro de 2025, o equipo técnico municipal seleccionou as accións mellor valoradas pola súa relevancia e impacto potencial:
Servizo de acompañamento telefónico personalizado.
Visitas sociais regulares no SAF.
Atención a domicilio e apoio psicosocial.
Proxectos de colaboración veciñal e voluntariado local.
Talleres de habilidades sociais e tecnolóxicas.
Incremento de prazas do programa Xantar na casa.
Ampliación do uso da liña de autobús municipal.
Grupos de apoio emocional comunitarios e roteiros locais de coidados.
Impacto e aprendizaxes
O proceso permitiu construír un modelo operativo replicable, que transforma o problema da soidade nun reto colectivo de cohesión social e innovación comunitaria.
Entre os principais resultados destacan:
Unha radiografía social detallada do municipio e dos factores que xeran illamento.
A creación dun marco de acción integral que combina medidas asistenciais, preventivas e comunitarias.
A consolidación dun núcleo técnico comprometido coa continuidade das accións.
A implicación de actores locais (negocios, asociacións veciñais, servizos municipais) como axentes activos da rede de coidados.
Conclusión
O proxecto Loita contra a soidade non desexada converteuse nun modelo de innovación social local, que entende o coidado non só como un servizo, senón como unha responsabilidade compartida entre administración e cidadanía.
A metodoloxía desenvolvida por XENEME demostrou que é posible tecer redes de coidados desde o rural, activar recursos comunitarios e poñer en valor o papel da veciñanza como parte esencial da solución.